สถานการณ์ผู้ต้องขังทางการเมือง: รอบเดือนถูกขังเพิ่ม 2 ราย แต่ได้ปล่อยตัว 2 ราย ผู้ต้องขังที่มีอาการป่วย ยังต้องเฝ้าระวังเหตุบั่นทอนสุขภาพ

ปัจจุบัน (20 ธ.ค. 2567) ยังมีผู้ต้องขังคดีทางการเมืองทั่วประเทศ อย่างน้อย 33 คน (เป็นคดีมาตรา 112 จำนวน 24 คน หรือประมาณ 3 ใน 4 ของทั้งหมด)

ช่วงเดือนเศษที่ผ่านมา (12 พ.ย. – 20 ธ.ค. 2567) ปรากฏตัวเลขผู้ต้องขังที่ไม่ได้รับการประกันตัวในระหว่างต่อสู้คดีอย่างน้อย 22 คน (เป็นคดีตามมาตรา 112 จำนวน 15 คน) และมีผู้ต้องขังที่คดีถึงที่สุดแล้วอย่างน้อย 10 ราย (เป็นคดีตามมาตรา 112 จำนวน 9 คน) รวมทั้งมีเยาวชน 1 คน ที่ถูกคุมขังระหว่างอุทธรณ์คดีในสถานพินิจฯ

ในรอบเดือน มีผู้ถูกคุมขังเพิ่มเติม 2 ราย ได้แก่ “แอมป์” ณวรรษ หลังไม่ได้รับการประกันตัวระหว่างฎีกาในคดีมาตรา 112 และธีรภัทร ที่ถูกพิพากษาจำคุกในคดีเกี่ยวกับวัตถุระเบิดช่วงการชุมนุมดินแดง ขณะเดียวกันก็มีผู้ได้รับการปล่อยตัว 2 รายเช่นกัน ในคดีมาตรา 112 ทั้งคู่ ได้แก่ “วารุณี” ที่พ้นโทษหลังถูกคุมขังจนเกือบครบกำหนดโทษ และ “บูม จิรวัฒน์” ที่เพิ่งได้รับการประกันตัวหลังถูกคุมขังไปกว่า 1 ปี

ส่วนสถานการณ์ของผู้ต้องขังที่มีโรคประจำตัวและมีอาการเส้นเลือดสมองตีบ อย่าง “เชน” ชีวอบัญชา หรือ ขุนแผน ถูกย้ายจากโรงพยาบาลราชทัณฑ์กลับมาที่เรือนจำ แต่ต้องติดตามดูอาการต่อไป ส่วนผู้ต้องขังหญิงที่รักษาอาการซึมเศร้า ทั้ง “มานี” และ “อาย” กันต์ฤทัย ต่างยังต้องเผชิญความท้าทายจากสถานการณ์ที่กระทบจิตใจในแต่ละวัน และมาตรฐานการรักษาจากทางราชทัณฑ์ที่พวกเธอพยายามเรียกร้องทั้งในสิทธิของตนเองและสิทธิของผู้ต้องขังคนอื่น ๆ

ขังเพิ่ม 2 ราย ทั้งคดีถูกกล่าวหาปาระเบิด และคดี ม.112

ในเดือนที่ผ่านมา มีผู้ถูกคุมขังเพิ่ม 2 ราย ได้แก่ ธีรภัทร (สงวนนามสกุล) พนักงานขนส่งพัสดุวัย 24 ปี ซึ่งเมื่อวันที่ 25 พ.ย. 2567 ได้ถูกศาลอาญาพิพากษาจำคุก 2 ปี โดยไม่รอลงอาญา ในคดีที่ถูกกล่าวหาว่าร่วมปาระเบิดใส่รถตำรวจ ในการชุมนุมดินแดง หลัง #ม็อบ31ตุลา64

ธีรภัทรเคยถูกคุมขังและไม่ได้ประกันตัวหลังอัยการมีคำสั่งฟ้องมาแล้วเป็นเวลา 68 วัน ต่อมาเขาถูกคุมขังในคดีส่วนตัวที่เรือนจำกลางสมุทรปราการ ทำให้หลังมีคำพิพากษาในคดีของศาลอาญา จึงนับเขาเป็นผู้ถูกคุมขังในคดีมีเหตุเกี่ยวกับการชุมนุมทางการเมืองเพิ่มเติม

อีกคนหนึ่ง ได้แก่ “แอมป์” ณวรรษ เลี้ยงวัฒนา นักกิจกรรมและบัณฑิตจากมหาวิทยาลัยศิลปากร ต้องเข้าไปอยู่ในเรือนจำอีกครั้ง หลังเมื่อวันที่ 9 ธ.ค. 2567 ถูกศาลอุทธรณ์พิพากษายืนในคดีมาตรา 112 และข้อหาอื่น ๆ กรณีปราศรัยในการชุมนุม #ม็อบ13กุมภา64 หรือ #นับ1ถึงล้านคืนอำนาจให้ประชาชน ลงโทษจำคุก 1 ปี 7 เดือน ก่อนศาลอาญาจะส่งคำร้องขอประกันตัวให้ศาลฎีกาพิจารณา และศาลฎีกามีคำสั่งไม่ให้ประกันตัว เนื่องจากเกรงว่าจำเลยจะหลบหนี ทำให้ถูกคุมขังอยู่ที่เรือนจำพิเศษกรุงเทพฯ

สองผู้ต้องขัง ม.112 ถูกปล่อยตัว รายหนึ่งพ้นโทษ อีกรายได้ประกันตัว

วันที่ 27 พ.ย. 2567 เวลา 13.20 น. เป็นช่วงเวลาสำคัญของ “น้ำ” วารุณี ผู้ต้องขังวัย 33 ปี เมื่อได้รับการปล่อยตัวจากโรงพยาบาลราชทัณฑ์ หลังถูกคุมขังในคดีมาตรา 112 ในคดีโพสต์ภาพตัดต่อพระแก้วมรกตสวมชุดราตรีแบรนด์ SIRIVANNAVARI ขณะรัชกาลที่ 10 เปลี่ยนเครื่องทรง เธอถูกคุมขังจนเกือบครบกำหนดโทษของศาล คือ 1 ปี 6 เดือน

ย้อนไปเมื่อช่วงเดือน เม.ย. 2567 วารุณีตัดสินใจขอถอนอุทธรณ์ เพื่อหวังให้คดีถึงที่สุด เพราะเห็นว่าถูกคุมขังจนใกล้ครบโทษแล้ว แต่ใช้เวลากว่า 7 เดือน กว่าศาลอาญาจะนัดอ่านคำสั่งถอนอุทธรณ์วันที่ 21 พ.ย. 2567 ทำให้เธอพลาดโอกาสถูกพิจารณาปล่อยตัวโดยเร็วขึ้นหลังมี พ.ร.ฎ.อภัยโทษ เมื่อเดือนสิงหาคม 2567

วารุณีถูกคุมขังตั้งแต่วันที่ 28 มิ.ย. 2566 ถึงวันที่ 27 พ.ย. 2567 เป็นเวลาทั้งหมด 518 วัน หรือประมาณ 1 ปี 5 เดือน เธอเคยอดอาหารเพื่อประท้วงจากการไม่ได้รับสิทธิในการประกันตัว เป็นระยะเวลา 46 วัน การปล่อยตัวในครั้งนี้ จึงเป็นจุดสิ้นสุดของการต่อสู้กับชีวิตการถูกจองจำ

“บูม” จิรวัฒน์: ได้ประกันตัว หลังถูกคุมขังคดีมาตรา 112 กว่า 1 ปี

วันที่ 12 ธ.ค. 2567 บูม จิรวัฒน์ พ่อค้าออนไลน์วัย 33 ปี ได้รับการปล่อยจากเรือนจำพิเศษกรุงเทพฯ หลังถูกคุมขังมาเป็นเวลา 1 ปี 6 เดือน ในคดีความผิดตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 112

จิรวัฒน์ถูกคุมขังมาตั้งแต่วันที่ 6 ธ.ค. 2566 หลังถูกศาลอาญากรุงเทพใต้พิพากษาจำคุก 6 ปี จากกรณีแชร์โพสต์เฟซบุ๊ก 3 โพสต์เมื่อปี 2564 โดยไม่ได้เขียนข้อความใด ๆ ประกอบ และศาลอุทธรณ์มีคำสั่งไม่อนุญาตให้ประกันตัวเรื่อยมา

ในช่วง 1 ปีที่ผ่านมา ทนายความได้ยื่นขอประกันตัวถึง 9 ครั้ง แต่ศาลอุทธรณ์ไม่อนุญาต โดยให้เหตุผลว่าลักษณะการกระทำความผิดนำมาซึ่งความเสื่อมเสียต่อสถาบันพระมหากษัตริย์และกระทบต่อการปกครองในระบอบประชาธิปไตย

ขณะเดียวกัน แพร ภรรยาของจิรวัฒน์ ซึ่งเป็นผู้ป่วยมะเร็งระยะที่ 4 และต้องเลี้ยงดูบุตรอายุ 6 ปี เพียงลำพัง ทำให้มีการยื่นขอประกันตัวหลายครั้ง จนมีการอุทธรณ์คำสั่งในครั้งล่าสุด และศาลฎีกามีคำสั่งอนุญาตให้ประกันตัว โดยกำหนดเงื่อนไขให้วางหลักทรัพย์ 250,000 บาท และให้ติดกำไลอิเล็กทรอนิกส์ (EM)

พบผู้ถูกคุมขังหลังถูกฟ้องคดีจากการชุมนุม #ม็อบ20มีนา64 จึงยื่นประกันตัว

ขณะเดียวกัน เมื่อวันที่ 16 ธ.ค. 2567 ศูนย์ทนายความเพื่อสิทธิมนุษยชนได้รับแจ้งว่ามีประชาชนรายหนึ่งถูกคุมขังในเรือนจำพิเศษกรุงเทพฯ จากคดีชุมนุมทางการเมือง จากการติดตามพบว่าชื่อ “ศรีรัตน์” เป็นประชาชนวัย 43 ปี ที่ถูกดำเนินคดีจากการชุมนุม #ม็อบ20มีนา64 โดยเป็นหนึ่งในห้าผู้จับกุมบริเวณแยกคอกวัว

ในคดีดังกล่าว ศรีรัตน์ได้รับประกันตัวในชั้นสอบสวน ต่อมาอัยการได้นัดสั่งฟ้องคดี เมื่อช่วงเดือนกรกฎาคมปี 2566 แต่เขาไม่ได้เดินทางไปตามนัด ทำให้ถูกขอศาลออกหมายจับ จากนั้นทราบว่าศรีรัตน์ถูกคุมขังในคดีส่วนตัวอื่น และเมื่อได้รับการปล่อยตัว เขาได้ถูกเจ้าหน้าที่อายัดตัวไปสั่งฟ้องคดีจากการชุมนุมนี้ เมื่อวันที่ 13 ธ.ค. 2567 ที่ผ่านมา และไม่ได้มีการทำเรื่องขอประกันตัว ทำให้ถูกนำตัวไปคุมขัง

วันที่ 18 ธ.ค. 2567 ทนายความพร้อมนายประกันกองทุนราษฎรประสงค์ ได้ยื่นประกันตัวศรีรัตน์ ก่อนศาลอาญาจะมีคำสังอนุญาตให้ประกันตัว โดยให้วางหลักทรัพย์ 7 หมื่นบาท ทำให้เขาจะได้รับการปล่อยตัวออกมาต่อสู้คดีต่อไป

“ขุนแผน”: ยังสู้โรคในเรือนจำ รอฟื้นคืนสุขภาพ

ในรอบเดือนที่ผ่านมา เชน ชีวอบัญชา หรือ ขุนแผน ผู้ต้องขังทางการเมืองวัย 57 ปี ยังคงต่อสู้กับอาการป่วยในเรือนจำ หลังประสบอาการเส้นเลือดในสมองตีบ ขุนแผนมีอาการชาตามร่างกายอย่างต่อเนื่อง ร่างกายซีกซ้ายอ่อนแรง ตาและปากตน แต่ถูกส่งตัวไปรักษาตัวที่โรงพยาบาลราชทัณฑ์หลังมีอาการผ่านไปกว่าอาทิตย์

แพทย์ระบุว่าเป็นผลกระทบจากการบาดเจ็บของสมอง และต้องติดตามอาการอย่างใกล้ชิดในอีก 5-6 เดือนข้างหน้า ก่อนหน้านี้ขุนแผนยังอยู่ระหว่างการตรวจรักษาวัณโรค โดยแพทย์ให้การรักษาด้วยยาต่อเนื่อง คาดว่าจะครบกำหนดการรักษาช่วงสิ้นปีนี้

กลางเดือนพฤศจิกายน หลังอาการดีขึ้น ขุนแผนถูกส่งตัวกลับไปอยู่ในแเดน 8 ของเรือนจำพิเศษกรุงเทพฯ และต้องได้รับการตรวจติดตามอาการอย่างต่อเนื่องจากแพทย์ ปัจจุบันน้ำหนักตัวของเขายังคงที่ประมาณ 53 กิโลกรัม แม้จะมีความยากลำบากในการรับประทานอาหาร แต่ยังสามารถทำได้

“มานี”: ยังรู้สึกจมดิ่ง เมื่อเจอเรื่องกระทบจิตใจ

สำหรับ “มานี” เงินตา ในช่วงเดือน พ.ย.-ธ.ค. 2567 อาการซึมเศร้าและจมดิ่งยังคงอยู่ มีปฏิกิริยาทางอารมณ์รุนแรงเมื่อเจอเหตุการณ์กระทบจิตใจ ตราบใดที่อยู่ในเรือนจำ ก็มีเรื่องให้ชวนดิ่งทุกวัน ทั้งในเรือนจำผู้ต้องขังก็ยิ่งเพิ่มขึ้นเรื่อย ๆ จากเดิมที่เข้ามา มีผู้ต้องขังประมาณ 500-600 คน แต่ตอนนี้มีถึง 1,600 กว่าคนแล้ว ยิ่งผู้ต้องขังเพิ่ม ก็ยิ่งมีปัญหา ทั้งเรื่องคน และระบบสวัสดิการต่าง ๆ

นอกจากอาการซึมเศร้า มานีเล่าว่ายังมีอาการเสียดแน่นที่หน้าอก ยิ่งกับการเข้าร่วมงานราชทัณฑ์ปันสุข รุ่น 1 ในงานเสียงดังมากจนทนไม่ไหว เธอมีอาการสั่น คลื่นไส้ และรู้สึกดิ่ง จากทั้งบรรยากาศของงานที่มีคนจำนวนมากและเนื้อหาในการอบรมที่เจ้าหน้าที่พูดเกี่ยวกับสิทธิต่าง ๆ ในเรือนจำ แต่ในทางความเป็นจริงกลับสวนทาง

หนึ่งในเหตุการณ์กระทบจิตใจอีกเรื่อง คือมีเพื่อนผู้ต้องขังจิตเวชรายหนึ่งทำร้ายตัวเอง ทำให้เธอสกัดกั้นอารมณ์ไว้ไม่อยู่ แม้ทางเรือนจำจะอยากให้พบนักจิตวิทยา แต่เธอตัดสินใจไม่พบ ทั้งยังมีปัญหาเรื่องยาแก้โรคซึมเศร้าที่ทางเรือนจำจ่ายให้เธอไม่ถูกต้อง หลังจากที่ทักท้วงไป ทางเจ้าหน้าที่โต๊ะยาก็จ่ายยาให้เธอปกติแล้ว

“อาย” กันต์ฤทัย: ความรู้สึกโดดเดี่ยวจากข้างในยังรบกวนจิตใจอยู่บ้าง

ส่วนกรณีของอาย ที่ยังต้องรักษาอาการซึมเศร้าอยู่เช่นเดียวกับมานี ช่วงเดือนที่ผ่านมาได้ยาจากแพทย์ที่ราชทัณฑ์ หนึ่งในชนิดยาคือยา B5 เม็ดสีไข่ กินแล้วจะทำให้อึน ๆ แล้วก็นอนหลับสนิท อายระบุว่าเป็นยาที่หมอข้างนอกไม่ให้ใช้ ้เพราะอาจมีอันตราย แล้วก็มียาเม็ดเขียวเหลือง ยานอนหลับ กินแล้วก็มีอาการเดินเซ มือเท้าชาบ่อย นอกจากนี้อายยังสับสนเรื่องสิทธิบัตรทองว่าถูกย้ายไปที่ รพ.วชิระ หรือ ยังอยู่ที่ รพ.มงกุฏวัฒนะ เพราะจะมีผลต่อการส่งตัวไปรักษาหากเกินภาวะฉุกเฉิน

จนได้ข้อสรุปว่าสิทธิตามหลักประกันสุขภาพของอายอยู่ที่ รพ.มงกุฏวัฒนะ นอกจากความเครียดจากเรื่องสิทธิรักษาและการรับยา ความรู้สึกโดดเดี่ยวจากข้างในก็ยังรบกวนจิตใจอายพอสมควร แต่การได้รับจดหมายและโปสการ์ดที่ส่งมาจากโครงการ Free Ratsadon ของทางแอมเนสตี้ อินเตอร์เนชั่นแนล ก็ช่วยทำให้อายรู้สึกดีขึ้นบ้าง

ดู รายชื่อผู้ต้องขังทางการเมือง 2567