มาตราฐานสากลในเรื่องการพิจารณาคดีที่เป็นธรรมในศาลทหาร[1]
แปลโดย พรเพ็ญ คงขจรเกียรติ
ในหลายๆ ประเทศก็มีศาลทหารที่ใช้ในพิจารณาคดีเจ้าหน้าที่ทหารที่ทำผิดวินัย แต่ก็มีความห่วงกังวลว่าในบางประเทศขยายเขตอำนาจศาลทหารไปถึงการพิจารณาคดีพลเรือน หรือการพิจารณาคดีอาญาธรรมดาอื่นๆกับเจ้าหน้าที่ทหาร รวมทั้งคดีการละเมิดสิทธิมนุษยชนที่เกิดจากการกระทำของทหาร หรือการกระทำอาชญกรรมที่ละเมิดกฎหมายระหว่างประเทศ
มีการพัฒนาให้แนวคิดที่จะให้ศาลทหารมีเขตอำนาจศาลที่จำกัดลง เพื่อให้ตรงกับวัตถุประสงค์ที่แท้จริงของศาลทหารเท่านั้น รวมทั้งการพัฒนาหลักการพิจารณาคดีที่เป็นธรรมโดย ตุลาการที่มีความเหมาะสม เป็นอิสระ และไม่ฝักใฝ่ฝ่ายใด อีกทั้งพัฒนาถึงภาระหน้าที่ของรัฐในการทำให้แน่ใจว่าศาลที่พิจารณาคดีละเมิดสิทธิมนุษยชนที่เกิดจากการกระทำของทหาร หรือการกระทำอาชญกรรมที่ละเมิดกฎหมายระหว่างประเทศนั้นตรวจสอบได้
เมี่อมีการพิจารณาคดีบุคคลใดบุคคลหนึ่งในศาลทหารสิทธิในการได้รับการพิจารณาคดีที่เป็นธรรมต้องได้รับการเคารพในศาลทหาร นั้นหมายรวมถึงการพิจารณาคดีเจ้าหน้าที่ทหารที่ทำผิดวินัยในศาลทหารด้วย
การพิจารณาถึงการพิจารณาคดีที่เป็นธรรมในศาลทหาร หมายถึงการที่ศาลทหารมีเขตอำนาจศาลที่แน่นอนกำหนดไว้ในกฎหมายในประเทศและมีมาตราฐานสากล ผู้บังคับบัญชาหรือผู้มีอำนาจอื่นๆต้องไม่มีอิทธิพลเหนือองค์คณะตุลาการทหาร การพิจารณาคดีในชั้นศาลก็ต้องทำโดยองค์คณะที่มีประสิทธิภาพในการดำเนินการอำนวยความยุติธรรมได้ องค์คณะตุลาการก็ต้องมีและถูกมองว่ามีความเหมาะสม เป็นอิสระ และไม่ฝักใฝ่ฝ่ายใด และรวมทั้งผู้ถูกกล่าวหาต้องสามารถได้รับหลักประกันขั้นตำในเรื่องมาตราฐานการพิจารณาคดีที่เป็นธรรม
ความเหมาะสม ความเป็นอิสระ และการไม่ฝักใฝ่ฝ่ายใดของศาลทหาร เมื่อจะต้องมีการประเมินถึงความเป็นอิสระของศาลทหาร คำถามที่ควรจะถามหมายรวมถึงผู้พิพากษาที่โดยปกติเป็นเจ้าหน้าที่ทหารจบนิติศาสตร์หรือไม่ ขั้นตอนการแต่งตั้งตุลาการทหารเป็นอย่างไร มีเงื่อนไขการทำงานและมีหลักประกันอย่างไรว่าตุลาการทหารจะเป็นอิสระในการพิจารณาคดี ตุลาการทหารเป็นอิสระจากผู้บังคับบัญชาหรือไม่ หรือมีความสัมพันธ์ระหว่างอัยการทหารและตุลาการทหารที่นั่งพิจารณาคดีร่วมกันในคดีเดียวกัน
การพิจารณาคดีพลเรือนในศาลทหารนั้นในบางประเทศ ศาลทหารมีเขตอำนาจศาลในการพิจารณาดคีพลเรือนที่กระทำความเสียหายต่อทรัพยสินของทหารหรือข้อหาคดีความมั่นคง แต่ก็มีการพัฒนาไปจนเป็นที่ยอมรับในทางสากลแล้วว่า ศาลทหารไม่ควรเป็นศาลที่พิจารณาคดีพลเรือนเพราะอาจทำให้การพิจารณาคดีที่ไม่เป็นกลางและอาจาเป็นการฝักใฝ่ฝ่ายใดฝ่ายหนึ่ง
คณะกรรมการขององค์การสหประชาชาตว่าด้วยการควบคุมตัวไม่ชอบ (Working group on Arbitrary Detention) ได้เรียกร้องให้รัฐสมาชิกที่มีกำลังอยู่ในขั้นตอนการเปลี่ยนแปลงหรือการปรับปรุงกฎหมายที่ยังอนุญาตให้ศาลทหารพิจารณาคดีพลเรือนนั้นต้องสามารถยื่นคำร้องคัดค้านในเรื่องความเหมาะสมของศาลทหารได้
+++++++++
[1] สรุปย่อจาก Fair Trial Manual องค์กรนิรโทษกรรมสากล จัดพิมพ์ปี 2557 หน้า 221-222