เปิด Map ใหม่ของผู้ต้องขังทางการเมือง: พบถูกบังคับย้ายเรือนจำ 16 ราย เผชิญปัญหาการเยี่ยม-ส่งจดหมาย

จากสถานการณ์โยกย้ายผู้ต้องขังในเรือนจำทั่วประเทศ ศูนย์ทนายความเพื่อสิทธิมนุษยชน พบว่ามีการย้ายตัวผู้ต้องขังในคดีทางการเมืองที่เคยถูกคุมขังในเรือนจำพิเศษกรุงเทพฯ ไปยังเรือนจำอื่น ๆ พร้อมการย้ายผู้ต้องขังทั่วไปด้วย

ในวันที่ 4 มี.ค. 2568 เรือนจำพิเศษกรุงเทพฯ ออกประกาศชี้แจง เรื่องการย้ายผู้ต้องขัง ซึ่งเป็นไปตามนโยบายกรมราชทัณฑ์ ได้กำหนดให้เรือนจำพิเศษกรุงเทพฯ เป็นเรือนจำสำหรับรองรับควบคุมผู้ต้องขังระหว่างพิจารณาคดี (Hub) ทุกประเภท

นโยบายดังกล่าว ส่งผลให้เรือนจำพิเศษกรุงเทพฯ ต้องย้ายผู้ต้องขังที่คดีเด็ดขาดแล้ว ไปควบคุมตัวที่เรือนจำอื่น ๆ แทน แต่ในความเป็นจริง กลุ่มผู้ต้องขังที่คดียังไม่สิ้นสุด อย่างผู้ต้องขังระหว่างอุทธรณ์หรือฎีกาเองก็ถูกย้ายไปด้วยเช่นกัน ซึ่งส่งผลกระทบกับผู้ต้องขังทางการเมืองที่ถูกควบคุมตัวอยู่ในเรือนจำพิเศษกรุงเทพฯ

จนถึงวันที่ 8 พ.ค. 2568 พบว่ามีการย้ายผู้ต้องขังทางการเมืองไปแล้ว 16 คน (เป็นผู้ต้องขังคดีถึงที่สุด 5 คน) กระจายไปในเรือนจำ 4 แห่ง โดยทุกกรณีไม่มีการแจ้งญาติล่วงหน้า ทำให้เกิดปัญหาการติดตามไปขอเยี่ยมในช่วงต้น

การโยกย้ายดังกล่าว ส่งผลกระทบในหลายด้าน มีทั้งด้านดีที่บางคนพบว่าเรือนจำใหม่ไม่แออัดเท่าเรือนจำเดิม และอาหารพอจะมีคุณภาพมากกว่า แต่ก็มีด้านที่ต้องเผชิญกับกฎระเบียบที่แตกต่างกัน เผชิญกับการปรับตัวใหม่ รวมทั้งปัญหาเรื่องการเยี่ยมและการส่งจดหมายสื่อสารกับบุคคลภายนอก ซึ่งนำไปสู่คำถามเกี่ยวกับมาตรฐานของแต่ละเรือนจำของกรมราชทัณฑ์

ผู้ต้องขังการเมือง 16 ราย ย้ายเรือนจำไปคุมขังตามที่ต่าง ๆ แม้หลายคนคดียังไม่สิ้นสุด

ปัจจุบันมีผู้ต้องขังทางการเมืองถูกย้ายตากเรือนจำ เข้าไปคุมขังตามเรือนจำต่าง ๆ แบ่งเป็นคดีมาตรา 112 จำนวน 8 ราย และคดีที่เกี่ยวเนื่องกับระเบิดในพื้นที่ชุมนุม อีกจำนวน 8 ราย ซึ่งถูกจำแนกไปยังเรือนจำต่าง ๆ รวม 4 เรือนจำ ได้แก่ เรือนจำกลางบางขวาง เรือนจำกลางคลองเปรม เรือนจำกลางพระนครศรีอยุธยา และเรือนจำพิเศษธนบุรี

เรือนจำกลางบางขวาง แบ่งเป็นผู้ต้องขังคดี ม.112 จำนวน 5 ราย และคดีที่เกี่ยวเนื่องกับระเบิด จำนวน 4 ราย ได้แก่ คเชนทร์, ขุนแผน, จักรี, วีรภาพ วงษ์สมาน, อัฐสิษฎ, พีรพงษ์, ก้อง อุกฤษฎ์, สถาพร และ บุ๊ค ธนายุทธ
เรือนจำกลางคลองเปรม แบ่งเป็นผู้ต้องขังคดีที่เกี่ยวเนื่องกับระเบิด จำนวน 4 ราย, คดี พ.ร.บ.คอมพิวเตอร์ฯ จำนวน 1 ราย ได้แก่ ขจรศักดิ์, ประวิตร, วีรวัฒน์, เมธี อมรวุฒิกุล และวิจิตร
เรือนจำพิเศษธนบุรี เป็นผู้ต้องขังคดีม.112 จำนวน 1 ราย ได้แก่ อนุชา
เรือนจำกลางจังหวัดพระนครศรีอยุธยา เป็นคดีของผู้ต้องขังคดี ม.112 จำนวน 1 ราย ได้แก่ ทีปกร

ก่อนหน้านี้ทางเรือนจำมีความพยายามในการลดความแออัดของผู้ต้องขังในเรือนจำพิเศษกรุงเทพฯ โดยการย้ายตัวผู้ต้องขังที่คดีถึงที่สุดแล้ว ไปยังเรือนจำอื่นๆ ทั่วประเทศ อ้างอิงระเบียบกรมราชทัณฑ์ ว่าด้วยหลักเกณฑ์การคัดเลือกและย้ายนักโทษเด็ดขาดไปเรือนจำชั่วคราวและทัณฑสถานเปิด พ.ศ. 2564

เมื่อปี 2566 ศูนย์ทนายฯ พบว่ามีการย้ายตัวผู้ต้องขังทางการเมือง ได้แก่ กฤษณะ และ วรรณภา สองผู้ต้องขังในคดีสหพันธรัฐไท ซึ่งมีสถานะทางคดีสิ้นสุดแล้ว จากเรือนจำพิเศษกรุงเทพฯ และทัณฑสถานหญิงกลาง ไปยังเรือนจำกลางพระนครศรีอยุธยา และทัณฑสถานหญิงชลบุรี ตามลำดับ ซึ่งภายหลังทั้งสองคนได้รับพระราชทานอภัยโทษและถูกปล่อยตัวแล้วเมื่อปี 2567

แต่การโยกย้ายครั้งนี้ เป็นนโยบายใหม่ของกรมราชทัณฑ์ ที่ต้องการเปลี่ยนเรือนจำพิเศษกรุงเทพฯ ให้เป็นเรือนจำสำหรับคุมขังระหว่างสืบสวนและพิจารณาคดี ซึ่งตามหลักถือว่ายังเป็นผู้บริสุทธิ์เนื่องจากยังไม่มีคำพิพากษาถึงที่สุด ซึ่งที่ผ่านมา เรือนจำนำไปคุมขังรวมกับผู้ต้องขังคดีถึงที่สุดแล้วเรื่อยมา

แต่พบว่าการโยกย้ายนี้ ได้จัดแบ่งประเภทผู้ต้องขังที่อยู่ในชั้นอุทธรณ์หรือฎีกา ที่ยังไม่มีคำพิพากษาถึงที่สุด เป็นผู้ต้องขังในกลุ่มที่ถูกโยกย้ายไปด้วย ทั้งยังมีการย้ายผู้ต้องขังที่ถูกศาลชั้นต้นหรืออุทธรณ์ลงโทษจำคุกไม่มากนัก ไปยังเรือนจำที่ก่อนหน้านี้ใช้คุมขังผู้ต้องขังที่มีโทษหนัก อาทิ เรือนจำกลางคลองเปรม เคยถูกใช้รองรับผู้ต้องขังที่มีโทษจำคุกเกิน 15 ปี หรือ เรือนจำกลางบางขวาง ถูกเรียกว่าเป็นเรือนจำมหันตโทษ ใช้คุมขังนักโทษคดีอุกฉกรรจ์ ที่มีโทษจำคุกตั้งแต่ 15 ปีขึ้นไป จนถึงโทษประหารชีวิต

รวมทั้งการโยกย้ายครั้งนี้ ยังไม่แน่ชัดว่ามีการเลือกผู้ต้องขังที่จะถูกโยกย้ายอย่างไร เมื่อผู้ต้องขังที่มีสถานะทางคดีลักษณะเดียวกัน บางคนถูกย้ายไป แต่บางคนไม่ได้ถูกย้าย โดยจากคำชี้แจงของกรมราชทัณฑ์ ดูเหมือนจะมีการกำหนดจำนวนยอดที่จะโยกย้ายเอาไว้ และจัดแบ่่งผู้ต้องขังให้ครบตามยอด

จนถึงวันที่ 8 พ.ค. 2568 ผู้ต้องขังทางการเมืองที่ถูกย้ายจากเรือนจำพิเศษกรุงเทพฯ ไปยังเรือนจำต่าง ๆ รวมทั้งหมด 16 คน มีรายละเอียดดังนี้

ลำดับ	ชื่อ – สกุล	คดี/ โทษ	สถานะคดี	เรือนจำที่ถูกย้ายไป
1.	ทีปกร (สงวนนามสกุล)	คดี ม.112 ลงโทษจำคุก 3 ปี	คดีสิ้นสุดแล้ว	เรือนจำกลางพระนครศรีอยุธยา
2.	ขจรศักดิ์ (สงวนนามสกุล)	คดีครอบครองวัตถุระเบิด ลงโทษจำคุก 11 ปี 6 เดือน	อยู่ระหว่างอุทธรณ์	เรือนจำกลางคลองเปรม
3.	คเชนทร์ (สงวนนามสกุล)	คดีครอบครองวัตถุระเบิด ลงโทษจำคุก 11 ปี 6 เดือน	อยู่ระหว่างอุทธรณ์	เรือนจำกลางบางขวาง
4.	เชน ชีวอบัญชา หรือ “ขุนแผน”	คดี ม.112 – หมิ่นศาล ลงโทษจำคุก 3 ปี 6 เดือน	อยู่ระหว่างอุทธรณ์	เรือนจำกลางบางขวาง
5.	จักรี (สงวนนามสกุล)	คดีครอบครองวัตถุระเบิด ลงโทษจำคุก 1 ปี	ตัดสินใจไม่ฎีกาคดีต่อ ทำให้รอคดีสิ้นสุด	เรือนจำกลางบางขวาง
6.	ประวิตร (สงวนนามสกุล)	คดีครอบครองวัตถุระเบิด ลงโทษจำคุก 6 ปี 4 เดือน	อยู่ระหว่างอุทธรณ์	เรือนจำกลางคลองเปรม
7.	วีรภาพ วงษ์สมาน	คดี ม.112 ลงโทษจำคุก 3 ปี	อยู่ระหว่างอุทธรณ์	เรือนจำกลางบางขวาง
8.	อัฐสิษฎ (สงวนนามสกุล)	คดี ม.112 ลงโทษจำคุก 2 ปี 12 เดือน	อยู่ระหว่างอุทธรณ์	เรือนจำกลางบางขวาง
9.	“พีรพงศ์” (นามสมมติ)	คดีครอบครองวัตถุระเบิด ลงโทษจำคุก 2 ปี 4 เดือน 15 วัน	อยู่ระหว่างฎีกา	เรือนจำกลางบางขวาง
10.	อนุชา (สงวนนามสกุล)	คดี ม.112 ลงโทษจำคุก 1 ปี 6 เดือน	คดีสิ้นสุดแล้ว	เรือนจำพิเศษธนบุรี
11.	วีรวัฒน์ (สงวนนามสกุล)	คดีครอบครองวัตถุระเบิด ลงโทษจำคุก 2 ปี 12 เดือน	คดีสิ้นสุดแล้ว	เรือนจำกลางคลองเปรม
12.	เมธี อมรวุฒิกุล	คดีครอบครองอาวุธปืน ลงโทษจำคุก 2 ปี	คดีสิ้นสุดแล้ว	เรือนจำกลางคลองเปรม
13.	“ก้อง” อุกฤษฏ์ สันติประสิทธิ์กุล	คดี ม.112 รวม 2 คดี 7 ปี 30 เดือน	อยู่ระหว่างฎีกา	เรือนจำกลางบางขวาง
14.	สถาพร (สงวนนามสกุล)	คดี ม.112 ลงโทษจำคุก 1 ปี 6 เดือน	อยู่ระหว่างอุทธรณ์	เรือนจำกลางบางขวาง
15.	“บุ๊ค” ธนายุทธ ณ อยุธยา	คดีครอบครองวัตถุระเบิด ลงโทษจำคุก 2 ปี 6 เดือน	คดีสิ้นสุดแล้ว	เรือนจำกลางบางขวาง
16.	“วิจิตร” (นามสมมติ)	คดี พ.ร.บ.คอมพิวเตอร์ฯ ลงโทษจำคุก 10 ปี	อยู่ระหว่างอุทธรณ์	เรือนจำกลางคลองเปรม