28 ผู้ต้องขังในคดีการเมืองยังถูกคุมขังในเรือนจำ ท่ามกลางวิกฤติโควิด-19

การเว้นระยะห่างทางสังคมเป็นมาตรการป้องกันสำคัญที่เกิดในช่วงการระบาดใหญ่ของโรคโควิด-19 ทว่าในเรือนจำที่มีความหนาแน่นของผู้ต้องขังทั่วประเทศราว 380,000 คน ซึ่งเป็นตัวเลขของผู้ต้องขังที่เกินความจุที่เรือนจำทั้งหมดในไทยรองรับได้ ราว 175% มาตรการนี้อาจทำได้ไม่มากนักในพื้นที่ที่มีสภาพแออัดเช่นเรือนจำและหากเกิดการระบาดของเชื้อโคโรน่าไวรัสขึ้นมา สถานการณ์ก็จะยากเกินควบคุมได้

เป็นที่น่ายินดีว่า ทางอธิบดีกรมราชทัณฑ์ได้เปิดเผยว่า เร่งการพิจารณาการพักโทษและลดวันต้องโทษผู้ต้องขังที่ผ่านเกณฑ์แล้วหลายพันราย แต่ในขณะเดียวกันก็มีข้อเท็จจริงว่าในช่วงของการประกาศ พ.ร.ก.การบริหารราชการในสถานการณ์ฉุกเฉินฯ สถานกักขังกลางจังหวัดปทุมธานีก็รับตัวผู้กระทำความผิดตาม พ.ร.ก.ฉุกเฉินฯ และ พ.ร.บ.ควบคุมโรคติดต่อฯ รายใหม่ เพิ่มเข้าไปถึงกว่า 450 ราย การจัดการการเข้าออกรายใหม่ผสมกับการจัดการคนเดิมให้ปลอดภัย จึงยังไม่อาจวางใจนัก

ข้อเสนอต่อการลดความแออัดในเรือนจำขององค์กรภาคประชาสังคม กรมราชทัณฑ์และกระทรวงยุติธรรมจึงยังควรนำมาพิจารณาปรับเป็นนโยบายเพื่อความปลอดภัยของผู้อยู่ในเรือนจำ, สวัสดิภาพของตัวเจ้าหน้าที่เอง และผู้ที่ต้องปฏิสัมพันธ์กับคนในเรือนจำ

กล่าวโดยย่อ ในกลุ่มผู้ต้องขังที่มีสภาพความเปราะบาง ควรได้รับการปล่อยตัวโดยมีการจัดลำดับก่อนหลัง ได้แก่ ควรให้มีการปล่อยตัวผู้ต้องขังที่สูงอายุหรือมีปัญหาสุขภาพเป็นอันดับแรก ตามมาด้วยผู้ต้องขังที่เป็นเยาวชนหรือมีความผิดเล็กน้อย นอกจากนั้นยังควรปล่อยตัวผู้ต้องขังที่ถูกคุมขังระหว่างรอการพิจารณาคดีหรือถูกกักขังแทนค่าปรับ โดยรัฐอาจพิจารณาทั้งการให้ประกันตัวในกลุ่มผู้ต้องขังที่อยู่ระหว่างการพิจารณาคดี และการให้ปล่อยตัวก่อนกำหนด หรือให้พักการลงโทษ หรือใช้มาตรการอื่นแทนการคุมขังแล้วแต่กรณี สำหรับกลุ่มผู้ต้องขังที่คดีสิ้นสุดลง นอกจากนี้ ในกลุ่มคดีของผู้ต้องขังทางความคิด ซึ่งถูกกล่าวหาและลงโทษจากการใช้เสรีภาพในการแสดงความเห็นและการแสดงออก หากกล่าวตามหลักการสิทธิมนุษยชนคนกลุ่มนี้ไม่ควรถูกดำเนินคดีตั้งแต่แรก พวกเขาก็ควรได้รับการพิจารณาปล่อยตัวเช่นกัน

> We are all Human ข้อเสนอเร่งด่วนยับยั้งการระบาดของโควิด19 ในเรือนจำ

> 11 องค์กรสิทธิฯ ร้องอธิบดีกรมกรมราชทัณฑ์ขอปล่อยผู้ต้องขังกลุ่มเสี่ยง หวั่นปัญหาสุขภาพจากไข้หวัดโควิด

หลังการรัฐประหารของคณะรักษาความสงบแห่งชาติ มาจวนครบ 6 ปี ท่ามกลางการจับกุมดำเนินคดีและคุมขังประชาชนอันเนื่องมาจากการแสดงความคิดเห็นต่อคณะรัฐประหาร และสถาบันกษัตริย์ แม้ผู้ถูกดำเนินคดีหลายคนจะทยอยได้รับการปล่อยตัวในช่วงเวลาที่ผ่านมา แต่จากการติดตามของศูนย์ทนายความเพื่อสิทธิมนุษยชนยังมีนักโทษและผู้คนที่ต้องขังอยู่ในเรือนจำในคดีที่เกี่ยวข้องกับการเมืองหลังการรัฐประหาร 2557 รวมจำนวนอย่างน้อย 28 คน (ข้อมูล ณ วันที่ 14 เมษายน 2563)

ในจำนวนนี้สามารถแยกได้เป็น 3 กลุ่มคดี ได้แก่ 1) กลุ่มผู้คนที่ถูกดำเนินคดีตามมาตรา 112 ซึ่งมีทั้งกลุ่มที่คดีสิ้นสุดแล้ว แต่ได้ถูกศาลทหารพิพากษาลงโทษอย่างรุนแรงในบริบทหลังการรัฐประหาร และผู้ต้องขังที่ยืนหยัดต่อสู้คดี แต่ไม่ได้รับการปล่อยตัวชั่วคราว เนื่องจากหากต้องประกันตัวต้องใช้หลักทรัพย์ที่สูง รวมกลุ่มนี้ได้จำนวน 17 คน 2) กลุ่มผู้คนที่ถูกดำเนินคดีในข้อหายุยงปลุกปั่น และ พ.ร.บ.คอมพิวเตอร์ฯ จากการวิพากษ์การทำงานของรัฐบาลทหารและแสดงออกเรื่องระบอบการปกครอง รวมกลุ่มนี้ได้จำนวน 3 คน และ 3) กลุ่มผู้คนที่รับโทษและผู้ต้องหาที่ถูกคุมขังในเรือนจำระหว่างต่อสู้คดีในข้อหาเกี่ยวกับอาวุธ รวมกลุ่มนี้ได้จำนวน 8 คน

กลุ่มนักโทษและจำเลยคดี 112 ข้อหาหมิ่นประมาทพระมหากษัตริย์

กลุ่มบุคคลที่ถูกดำเนินคดีด้วยข้อหามาตรา 112 ลดลงจากปีที่ผ่านมา เนื่องจากมีบางส่วนได้รับการปล่อยตัวเมื่อถูกคุมขังครบกำหนดโทษ โดยปัจจุบันเหลือผู้ต้องขังคดีมาตรา 112 เท่าที่ทราบอย่างน้อย 17 คน ในจำนวนเหล่านี้มีนักโทษที่มีอายุมากกว่า 50 ปีถึง 6 คน คนหนุ่มอายุระหว่าง 21-23 ปี ถึง 4 คน และผู้ป่วยจิตเภทอีก 1 คน โดยที่สถิตินี้ไม่รวมผู้ถูกดำเนินคดีมาตรา 112 ในกรณีที่เกี่ยวข้องกับการฉ้อโกงหรือหาประโยชน์ส่วนบุคคล ซึ่งศูนย์ทนายความเพื่อสิทธิมนุษยชนไม่ทราบจำนวนที่แน่ชัด

> ดูสถิติปี 2562 นักโทษมาตรา 112 อีกอย่างน้อย 25 ราย ยังถูกคุมขังในเรือนจำ

กลุ่มนักโทษและผู้ต้องหาข้อหายุยงปลุกปั่น อั้งยี่ และ พ.ร.บ.คอมพิวเตอร์ฯ

ผู้ต้องขังกลุ่มนี้มีจำนวน 3 คน ในจำนวนนี้มีนักโทษที่มีอายุมากกว่า 50 ปี 2 คน และผู้ต้องขังที่บิดาเสียชีวิตระหว่างที่เขาถูกควบคุมตัวระหว่างการพิจารณาคดีที่เรือนจำ ทั้งหมดถูกดำเนินคดีจากการแสดงความคิดเห็นอย่างสุจริตต่อรูปแบบการเมืองการปกครองของประเทศไทย และการทำงานของรัฐบาล คสช.

> อ่าน การเปลี่ยนแปลงของแนวทางการบังคับใช้มาตรา 112 ในรอบปี 2561

กลุ่มนักโทษและจำเลยคดีเกี่ยวกับอาวุธ

กลุ่มนี้มีจำนวน 8 คน ในจำนวนนี้มีนักโทษและจำเลยที่มีอายุมากกว่า 50 ปี จำนวน 3 คน และมีบุคคลที่มีบัตรประจำตัวคนพิการ จำนวน 1 คน กลุ่มคดีนี้ พวกเขาร้องเรียนว่า ระหว่างที่อยู่ในการควบคุมตัวของทหารตามกฎอัยการศึกเป็นเวลา 7 วัน เพื่อสอบสวนในค่ายทหาร ช่วงปี 2557 – 2558 มีการทำร้ายร่างกายเพื่อให้พวกเขายอมรับสารภาพอีกด้วย

นักโทษและผู้คนที่ต้องขังที่ถูกดำเนินคดีในช่วง คสช. เหล่านี้ ส่วนหนึ่งเป็นกลุ่มคนที่ไม่ควรถูกคุมขังมาแต่ต้น ด้วยเหตุเพียงพวกเขาใช้เสรีภาพในการแสดงความคิดเห็นต่อความเป็นไปในบ้านเมือง โดยมี 2 คน คณะทำงานว่าด้วยการควบคุมตัวโดยพลการ (Working Group on Arbitrary Detention) ซึ่งเป็นกลไกพิเศษภายใต้คณะมนตรีสิทธิมนุษยชนแห่งสหประชาชาติ (UN Human Rights Council) ได้เคยมีมติในปี 2559 และ 2560 ว่า การควบคุมตัวทั้งสองคนเข้าข่ายเป็นการควบคุมตัวบุคคลโดยพลการ ขัดต่อกติการะหว่างประเทศที่ไทยเป็นภาคี พร้อมเรียกร้องให้ปล่อยตัวทั้งสองคนโดยทันที

ขณะที่อีกส่วนหนึ่งเป็นกลุ่มคนที่ผ่านกระบวนการควบคุมตัวและค้นหาพยานหลักฐานโดยเจ้าหน้าที่ทหารภายใต้กฎอัยการศึก ในช่วงหลังรัฐประหาร ซึ่งมิใช่กระบวนการพิสูจน์ความบริสุทธิ์ของผู้ต้องสงสัยตามปกติในกระบวนการยุติธรรมทางอาญา และยังมีรายงานเรื่องการซ้อมทรมานในระหว่างการควบคุมตัวอีกด้วย

ทั้งหมดยังมีความเปราะบางของแต่ละบุคคลที่แตกต่างกันออกไป ทั้งเป็นผู้สูงอายุ ส่วนหนึ่งอายุมากกว่า 50 ปี และได้รับโทษมาพอสมควรแล้ว ส่วนหนึ่งเป็นวัยรุ่นที่อาจเป็นกำลังสำคัญต่อเศรษฐกิจของครัวเรือน บางคนมีโรคประจำตัว, เป็นผู้ป่วยจิตเภท และบางคนมีบัตรผู้พิการ อีกทั้งเหตุผลเชิงเศรษฐกิจที่ส่วนมากมีภาระที่ต้องเลี้ยงดูครอบครัว จนบางส่วนหาหลักทรัพย์มาประกันตัวไม่ได้ จึงจำยอมต้องอยู่ในเรือนจำระหว่างพิจารณาคดี

อีกทั้งมีนักโทษอย่างน้อย 2 คน มีคุณสมบัติเข้าหลักเกณฑ์ได้รับการพิจารณาให้พักการลงโทษแล้ว เนื่องจากเป็นนักโทษชั้นเยี่ยมและเหลือโทษจำคุกไม่ถึง 1 ใน 3 ของโทษที่ได้รับการลดจากพระราชกฤษฎีกาพระราชทานอภัยโทษ และมีนักโทษอีก 2 คน ที่เหลือโทษจำคุกเพียง 1-2 เดือนเท่านั้น

ดังนั้น เพื่อลดสภาพความแออัดในเรือนจำ กระบวนการยุติธรรมควรคืนอิสรภาพให้ผู้คนหลังลูกกรงเหล่านี้ โดยพิจารณามาตรการให้เหมาะสมกับตัวบุคคลนั้น ไม่ว่าจะเป็นการปล่อยตัวชั่วคราว, ปล่อยตัวก่อนกำหนดเนื่องจากได้รับโทษพอสมควรแล้ว, พักโทษในรายที่เข้าเกณฑ์, พักโทษกรณีพิเศษ หรือใช้มาตรการอื่นแทนการคุมขังแล้วแต่กรณี

• Facebook
• X
• Line

ข่าวหรือบทความที่เกี่ยวข้อง

นักโทษมาตรา 112 อีกอย่างน้อย 25 ราย ยังถูกคุมขังในเรือนจำ

23/08/256223/08/2019 บทความ/บันทึกเยี่ยม, เรื่องเด่น

ภายหลังการออกพระราชกฤษฎีกาพระราชทานอภัยโทษ พ.ศ. 2562 เน […]

admin010

23/08/2562

จดหมายจากบุ้ง-ใบปอ ถึงกระบวนการยุติธรรมและพี่น้องเสื้อแดง: การจับเราเข้าเรือนจำ ไม่ได้ทำให้คนหยุดตั้งคำถาม

01/06/256501/06/2022 บทความ/บันทึกเยี่ยม, ปักหมุดเรื่องเด่น

1 มิ.ย. 2565 ทนายความได้เข้าเยี่ยม “บุ้ง” เนติพร และ &# […]

admin010

01/06/2565

เสียงสะท้อนจากนักกิจกรรมผู้ถูกคุมขังและติดโควิด: “โรงพยาบาลราชทัณฑ์ไม่มีศักยภาพในการดูแล-จัดการโรค”

29/08/256429/08/2021 บทความ/บันทึกเยี่ยม

26 สิงหาคม 2564 เรามาเยี่ยมนักกิจกรรม 6 คนที่ทัณฑสถานโร […]

admin010

29/08/2564

รายชื่อผู้ต้องขังทางการเมือง 2567

11/01/256704/10/2024 ข้อมูลสถิติ

จากการติดตามของศูนย์ทนายความเพื่อสิทธิมนุษยชน ในปี 2567 […]

admin010

11/01/2567

COVID-19 การควบคุมตัวโดยพลการ คณะทำงานว่าด้วยการควบคุมตัวโดยพลการ ซ้อมทรมาน นักโทษการเมือง นักโทษความคิด ผู้ต้องขังทางการเมือง เสรีภาพในการแสดงความคิดเห็น เสรีภาพในการแสดงออก โควิด-19