การชุมนุมเป็นเสรีภาพตามรัฐธรรมนูญ สถานศึกษาจะลงโทษนักเรียน/นักศึกษา เพราะเหตุชุมนุมไม่ได้

ความเห็นทางกฏหมาย : การชุมนุมเป็นเสรีภาพตามรัฐธรรมนูญ สถานศึกษาจะลงโทษนักเรียน/นักศึกษา เพราะเหตุชุมนุมไม่ได้

จากกรณีที่นักเรียน นักศึกษา และเยาวชนจัดการชุมนุมในสถานศึกษา โรงเรียน และสถานที่สาธารณะในหลายจังหวัดทั่วประเทศ เพื่อแสดงความคิดเห็นทางการเมืองตั้งแต่เมื่อวันที่ 22 กุมภาพันธ์ 2563 ที่ผ่านมา ศูนย์ทนายความเพื่อสิทธิมนุษยชนมีความเห็นทางกฎหมายยืนยันการจัดการชุมนุมและเข้าร่วมการชุมนุมเป็นการใช้สิทธิในเสรีภาพในการชุมนุมโดยสงบ ที่ได้รองรับและคุ้มครองไว้ในรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2560 มาตรา 44 และข้อบทที่ 21 ของกติการะหว่างประเทศว่าด้วยสิทธิพลเมืองและสิทธิทางการเมือง ซึ่งเป็นพันธกรณีกฎหมายสิทธิมนุษยชนระหว่างประเทศที่ประเทศไทยเป็นภาคี

สถานศึกษาและโรงเรียนไม่อาจลงโทษนักเรียนและนักศึกษาจากการจัดการชุมนุม การรวมกลุ่ม หรือเข้าร่วมการชุมนุมโดยสงบในพื้นที่โรงเรียน สถานการศึกษา และพื้นที่สาธารณะ เนื่องจากขัดต่อกฎหมายที่เกี่ยวข้อง ได้แก่

1. กรณีจัดการชุมนุมโดยสงบและเข้าร่วมการชุมนุมไม่ใช่การประพฤติผิดระเบียบของโรงเรียนหรือสถานศึกษา ตามกฎกระทรวงกำหนดความประพฤติของนักเรียนและนักศึกษา พ.ศ. 2548 และ ฉบับที่ 2 พ.ศ. 2562 ซึ่งออกตามอำนาจพระราชบัญญัติคุ้มครองเด็ก พ.ศ. 2546

2. พระราชบัญญัติคุ้มครองเด็ก พ.ศ. 2546 มาตรา 64 บัญญัติให้นักเรียนและนักศึกษาต้องประพฤติตนตามระเบียบของโรงเรียนหรือสถานศึกษาและตามที่กำหนดในกฎกระทรวง ซึ่งตามกฎกระทรวงกำหนดความประพฤติของนักเรียนและนักศึกษา พ.ศ. 2548 และ ฉบับที่ 2 พ.ศ. 2562 กำหนดไว้ในข้อ 1 ว่านักเรียนและนักศึกษาต้องไม่ประพฤติตน ดังต่อไปนี้

(1) หนีเรียนหรือออกนอกสถานศึกษา โดยไม่ได้รับอนุญาตในช่วงเวลาเรียน
(2) เล่นการพนัน จัดให้มีการเล่นการพนัน หรือมั่วสุมในวงการพนัน
(3) พกพาอาวุธหรือวัตถุระเบิด
(4) ซื้อ จำหน่าย แลกเปลี่ยน เสพสุราหรือเครื่องดื่มที่มีแอลกอฮอล์ สิ่งมึนเมา บุหรี่ หรือยาเสพติด
(5) ลักทรัพย์ กรรโชกทรัพย์ ข่มขู่ หรือบังคับขืนใจเพื่อเอาทรัพย์บุคคลอื่น
(6) ก่อเหตุทะเลาะวิวาท ทำร้ายร่างกายผู้อื่น เตรียมการหรือกระทำการใด ๆ อันน่าจะก่อให้เกิดความไม่สงบเรียบร้อยหรือขัดต่อศีลธรรมอันดีของประชาชน หรือรวมกลุ่มหรือมั่วสุม เพื่อกระทำการดังกล่าว
(7) แสดงพฤติกรรมทางชู้สาวอันไม่เหมาะสม กระทำการลามกอนาจาร แต่งกายล่อแหลม หรือไม่เรียบร้อยในโรงเรียนหรือสถานศึกษา หรือแต่งเครื่องแบบนักเรียนหรือนักศึกษาไม่เรียบร้อย
(8) เกี่ยวข้องกับการค้าประเวณี
(9) เที่ยวเตร่นอกสถานที่พัก รวมกลุ่ม หรือมั่วสุม อันเป็นการสร้างความเดือดร้อน ให้แก่ตนเองหรือผู้อื่น

โรงเรียนหรือสถานศึกษาสามารถกำหนดระเบียบด้วยว่าด้วยความประพฤติของนักเรียนและนักศึกษาได้เท่าที่ไม่ขัดหรือแย้งกับกฎกระทรวงนี้

ตามระเบียบกระทรวงศึกษาธิการว่าด้วยการลงโทษนักเรียนและนักศึกษา พ.ศ. 2548 กำหนดโทษที่จะลงโทษนักเรียนหรือนักศึกษาที่ประพฤติฝ่าฝืนระเบียบ ข้อบังคับ ของสถานศึกษาไว้ 4 สถาน ดังนี้

ว่ากล่าวตักเตือน
ทำทัณฑ์บน
ตัดคะแนนความประพฤติ
ทำกิจกรรมเพื่อให้ปรับเปลี่ยนพฤติกรรม

การลงโทษนักเรียนหรือนักศึกษานั้น ห้ามลงโทษด้วยวิธีรุนแรง หรือแบบกลั่นแกล้ง หรือด้วยความพยาบาท โดยให้คำนึงถึงอายุของนักเรียนหรือนักศึกษา และความร้ายแรงของพฤติการณ์ประกอบการลงโทษ

ดังนั้น เมื่อพิจารณาจากกฎหมายที่เกี่ยวข้อง สถานศึกษาและโรงเรียนไม่มีอำนาจในการใช้มาตรการไล่ออก หรือลงโทษทางวินัยใดๆ กับนักเรียนหรือนักศึกษา จากเหตุการจัดการชุมนุมหรือเข้าร่วมการชุมนุมหรือแสดงความความคิดเห็นโดยสุจริต นักเรียนและนักศึกษามีสิทธิตามรัฐธรรมนูญที่จะใช้เสรีภาพในการชุมนุมโดยสงบ และเสรีภาพในการแสดงความคิดเห็น ซึ่งเป็นรากฐานสำคัญต่อการเรียนรู้และพัฒนาสังคมประชาธิปไตย

ในทางกลับกัน รัฐและหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง รวมถึงสถานการศึกษาเองก็มีหน้าที่ให้การเคารพและส่งเสริมการใช้เสรีภาพในการชุมนุมโดยสงบ และการแสดงความคิดเห็นโดยสุจริตของนักเรียน นักศึกษาและผู้ที่เข้าร่วม อีกทั้งต้องไม่กระทำการใดๆ อันเป็นการขัดขวาง คุกคาม แทรกแซง หรือปิดกั้นการใช้สิทธิเสรีภาพขั้นพื้นฐาน ซึ่งอาจเข้าข่ายเป็นการละเมิดสิทธิและเสรีภาพของนักเรียน นักศึกษาและผู้เข้าร่วมการชุมนุม